Klasy bezpieczeństwa mikrobiologicznego

  Co i jak działa?

Wszyscy żyjemy w świecie mikroorganizmów. Bez większości z nich nie byłoby życia na ziemi. Jednakże, oprócz dobrego, pozytywnego wpływu mikroorganizmów na nasze życie i zdrowie istnieją też takie, które są niebezpieczne i mogą wywoływać choroby. Dzięki ciągłemu rozwojowi nauki i techniki o mikrobach wiemy coraz więcej. Wiemy również, że przed mikroorganizmami patogennymi, czyli takimi, które mają niekorzystny wpływ na organizm i mogą wywoływać choroby, należy się chronić i zabezpieczać.

Poziomy bezpieczeństwa biologicznego

Aby zapewnić bezpieczeństwo w laboratorium mikrobiologicznym określone zostały 4 główne poziomy bezpieczeństwa biologicznego (Biosafety Level) od BSL-1 do BSL-4, w zależności od stopnia zagrożenia, czyli grupy szkodliwości do której należą. BSL-1 – podstawowy poziom obowiązujący w laboratoriach mikrobiologicznych. Pracuje się tu z dobrze scharakteryzowanymi czynnikami ryzyka, które nie wywołują chorób u ludzi dorosłych z prawidłową odpornością oraz niosą minimalne potencjalne zagrożenie dla personelu laboratorium i dla środowiska. BSL-2 – nadaje się do pracy z udziałem czynników, które stwarzają umiarkowane zagrożenie dla personelu i środowiska. Pracownicy laboratorium muszą być przeszkoleni w zakresie pracy z czynnikami chorobotwórczymi. Wszelkie prace z mikroorganizmami umiarkowanego ryzyka zakażenia muszą być wykonywane w komorach laminarnych II klasy bezpieczeństwa, zaleca się również stosowanie maseczek ochronnych. Dostęp do laboratorium jest ograniczony w czasie prowadzenia prac. BSL-3 – do prac z mikroorganizmami rodzimymi i egzotycznymi przenoszonymi w powietrzu, mogącymi wywoływać śmiertelne zakażenia. Stosuje się tu bariery ochronne (śluzy na wejściu/wyjściu), zapewnia wentylację mechaniczną, badania są wykonywane w komorach laminarnych II lub III klasy bezpieczeństwa, stosuje się też odzież ochronną. BSL-4 – zabezpieczenia jak w przypadku BSL-3, przy czym wszystkie prace są wykonywane wyłącznie w komorach laminarnych III klasy bezpieczeństwa i stosowane są kombinezony ciśnieniowe do ochronny indywidualnej. Można tu pracować ze wszystkimi mikroorganizmami rodzimymi i egzotycznymi, które stwarzają wysokie ryzyko choroby zagrażającej życiu.

Klasy bezpieczeństwa biologicznego

W zależności od poziomu bezpieczeństwa laboratoryjnego (BSL-1 do BSL-4) do prac z materiałem zakaźnym lub potencjalnie zakaźnym stosuje się komory laminarne bezpieczeństwa biologicznego (BSC). Są to zamknięte, wentylowane przestrzenie robocze mające służyć, w zależności do przeznaczenia, jako ochrona personelu, materiału, z którym się pracuje i/lub środowiska, w którym się pracuje. Komory laminarne są dostępne na rynku od roku 1950. We wszystkich rodzajach komór laminarnych bezpieczeństwa biologicznego powietrze jest wydmuchiwane przez filtr HEPA, eliminując niebezpieczne patogeny. Uwaga! Do prac z czynnikami szkodliwymi nie nadają się komory do prac sterylnych (tzw. clean bench), z których powietrze wydmuchiwane jest otworem frontowym, wprost na operatora. Komory te służą do ochrony próbki, a nie personelu. Podział komór laminarnych bezpieczeństwa biologicznego na klasy wprowadziło amerykańskie Center for Disease Control and Prevention (CDC). Klasy i typy BSC określone zostały na dwa sposoby:

  • poziom ochrony personelu i środowiska
  • poziom ochrony personelu, środowiska i produktu

Klasa I

Klasa I zapewnia ochronę personelowi i środowisku pracy, ale nie chroni próbki. Do wnętrza komory może dostać się strumień powietrza, który może przyczynić się do skażenia próbki. Przeznaczone są do prac z aerozolami i innymi cząsteczkami o niskim potencjale ryzyka. Przepływ w komorze jest utrzymywany na minimalnym poziomie 0,38 m/s. Wyposażone są w filtr wstępny oraz 1 filtr HEPA. Komory I klasy nie wymagają podłączenia do zewnętrznego systemu wentylacji. Najczęściej są stosowane do ochrony w przypadku pracy z urządzeniami np. wirówkami lub w przypadku stosowanych procedur (hodowle napowietrzane), które mogą powodować wytwarzanie aerozoli niebezpiecznych dla operatora i środowiska.

Klasa II

Komory II klasy zapewniają ochronę operatorowi, produktowi i środowisku. Powietrze jest filtrowane i oczyszczane przez 2 filtry HEPA. Powietrze jest zasysane z pomieszczenia przez grill frontowy zapewniając ochronę personelowi. Dodatkowo, powietrze wylotowe prowadzone przez filtry HEPA zapewnia ochronę produktowi minimalizując możliwość kontaminacji krzyżowej. Filtry HEPA są skuteczne w zatrzymywaniu szkodliwych cząstek, ale nie zatrzymują lotnych związków chemicznych i gazów. Wszystkie komory II klasy zostały zaprojektowane do pracy z udziałem mikroorganizmów przeznaczonych dla poziomów bezpieczeństwa 1, 2, 3 i 4. Klasa II zapewnia środowisko wolne od mikroorganizmów niezbędne dla namnażania hodowli komórkowych i może być również stosowana do nielotnych leków cytostatycznych lub chemioterapeutyków. Klasa II może być używana do prac z patogenami wymagającymi BSL-4 pod warunkiem wyposażenia pracowników laboratorium w odpowiednią odzież ochronną z ciśnieniem pozytywnym. Istnieją 4 typy komór II klasy bezpieczeństwa:

  • Typ A1 – wentylator zasysa powietrze z pomieszczenia przez przednią kratę – grill wlotowy, powietrze przepływa przez filtr HEPA i zapewnia powietrze wolne od cząstek w przestrzeni roboczej. 30% powietrza jest wydmuchiwane, a 70% powietrza jest recyrkulowane. Minimalny przepływ to 75 ft/min (0,38 m/s)
  • Typ A2 to komora najczęściej spotykana w laboratoriach, 30% powietrza jest wydmuchiwane, a 70% powietrza jest recyrkulowane. Negatywne plenum otacza całe pozytywne, zakontaminowane plenum zapobiegając tym wydostawanie się czynników zakaźnych poza obszar pracy w komorze. Komory nie nadają się do prac z lotnymi związkami chemicznymi. Minimalna prędkość przepływu tworząca bezpieczną barierę powietrzną to 100 ft/min (0,51 m/s).
  • Typ B1 – komora do prac z niewielkimi ilościami lotnych substancji toksycznych, powietrze w takiej komorze jest w 70% wydmuchiwane, a w 30% recyrkulowane. Komora musi być podłączona do zewnętrznego systemu wentylacji.
  • Typ B2 – Komora z całkowitym wydmuchem (100%), wymagająca podłączenia do zewnętrznego systemu wentylacji. Przeznaczona do prac z lotnymi substancjami toksycznymi i niewielkimi ilościami radionuklidów, jeśli badania mikrobiologiczne tego wymagają.

Klasa III

Komory klasy III zostały zaprojektowane do pracy z wysoko zakaźnymi patogenami i do prac niebezpiecznych zapewniając maksymalną ochronę dla środowiska i operatora. Jest to urządzenie szczelne z oknem zamkniętym na stałe, nie regulowanym na wysokość. Dostęp do komory, umożliwiający umieszczenie w obszarze roboczym wszystkich niezbędnych materiałów odbywa się przez śluzę. Materiały z komory muszą być usuwane w sposób bezpieczny np. przez śluzę / autoklaw. Zarówno powietrze dostarczane do komory, jak i usuwane z komory muszą przejść przez dwa filtry HEPA. Przepływ powietrza jest utrzymywany przez zewnętrzny układ wydechowy z podciśnieniem, zapobiegającym wdmuchiwanie z powrotem powietrza wychodzącego z komory. Manipulację materiałem izolowanym wykonuje się za pomocą długich, trwałych gumowych rękawic umieszczonych w portach rękawicowych.

LEAVE A COMMENT